-
1 булу
неперех.1) быва́ть/быть, существова́ть, име́ться || бы́тность, существова́ниетеләк булу — име́ется жела́ние, есть жела́ние
халыкта булган йолалар — обря́ды, име́ющиеся в наро́де
2) быва́ть/быть, происходи́ть/произойти́, случа́ться, соверши́тьсядөньяда төрле хәлләр була — в жи́зни вся́кое быва́ет ( на свете разные вещи происходят)
бәйрәмнәрдә концертлар була — в пра́здники быва́ют конце́рты
берәр нәрсә булгандыр, мөгаен — наве́рное, что́-нибудь произошло́ (случи́лось)
илебездә зур үзгәрешләр булды — в стране́ произошли́ (сверши́лись) больши́е измене́ния
3) образо́вываться/образова́ться; получа́ться/получи́ться, де́латьсяон нәрсәдән була? — из чего́ получа́ется мука́?
тама-тама күл була — посл. ка́пля по ка́пле - мо́ре (букв. из ка́пель образу́ется о́зеро)
4) быва́ть/быть, уроди́тьсябыел җиләк күп булды — в э́том году́ я́год мно́го бы́ло
узган ел иген булмады — в про́шлом году́ хлеба́ не уроди́лись
5) быть гото́вым, свари́ться (о супе, картофеле и т. п.), истопи́ться, быть гото́вым (о бане, печи и т. п.), поднима́ться/подня́ться, подойти́ ( о тесте)аш булды, утырыгыз — суп свари́лся, сади́тесь
мунча булды — ба́ня истопи́лась (гото́ва)
6) станови́ться/стать ( кем)укытучы булу — стать учи́телем
комбайнчы булу — стать комба́йнером
7) со словами на-лы/-ле станови́ться/стать облада́телем; име́ть, заиме́ть, приобрета́ть/приобрести́бакчалы булу — име́ть сад
бик күп китаплы булу — име́ть о́чень мно́го книг, приобрести́ о́чень мно́го книг
машиналы булу — приобрести́ маши́ну, име́ть маши́ну
8) быть, явля́ться, приходи́ться ( кем)- бу кеше сезнең кемегез була? — - кем вам прихо́дится э́тот челове́к?
- миңа ул абый була — он прихо́дится мне дя́дей
9) приходи́ть/прийти́, наступа́ть/наступи́ть, устана́вливаться/установи́ться (о сутках, временах года)кыш булды — пришла́ зима́
кич булды — наступи́л ве́чер
10) проходи́ть/пройти́, быва́ть/быть, исполня́ться/испо́лниться (о времени, сроке, возрасте и т. п.)киткәненә бер ел булды — прошёл год, как он уе́хал
сәгать инде биш тә булган — уже́ пять часо́в
балага биш яшь булды — ребёнку испо́лнилось пять лет
11) получа́ться/получи́ться, удава́ться/уда́ться (о каком-л. действии)тиз кайтып булмады — не удало́сь бы́стро верну́ться
вакытында эшләп өлгерттем, булды! — успе́л сде́лать к сро́ку, получи́лось!
12) исполня́ться/испо́лниться, выполня́ться/вы́полниться || исполне́ние, выполне́ние ( желания)теләгәнем булды — испо́лнилось то, о чём мечта́л
13) быва́ть/быть, состоя́ться, происходи́ть/произойти́өйдә зур ызгыш булды — в до́ме была́ больша́я ссо́ра
күптән булган бәхәсләр — давно́ происше́дшие спо́ры
иртәгә бик яхшы концерт булачак — за́втра состои́тся о́чень хоро́ший конце́рт
14) быва́ть/быть, прису́тствовать где-л. уча́ствовать || прису́тствие, уча́стиеҗыелышта булдым — был (прису́тствовал) на собра́нии
комиссиядә мин дә булдым — в коми́ссии и я уча́ствовал
мин туйда булдым — я был на сва́дьбе
15) быва́ть/быть у кого-л., посеща́ть/посети́ть (кого-л.) || посеще́ниеәни янында булдым — посети́л ма́му, был у ма́мы
16) быва́ть/быть, пребыва́ть, находи́тьсяял йортында булдым — находи́лся в до́ме о́тдыха
шәһәрдә бер атна булырбыз — в го́роде пробу́дем неде́лю
17) перен.; разг. быть гото́вым, доходи́ть (дойти́) до гото́вности, до конди́ции, переходи́ть/перейти́ грани́цы (об опьянении, усталости и т. п.)бу бөтенләй булган инде — он уже́ гото́в, он уже́ дошёл до конди́ции
18) собира́ться/собра́ться, гото́виться/пригото́виться, быть гото́вым- я, кызым, булдыңмы? — - ну, до́чка, ты гото́ва?
19) ока́зываться/оказа́тьсябезнең исәпләр дөрес булган — на́ши расчёты оказа́лись пра́вильными
20) достава́ться/доста́ться (кому-л.)бүләк миңа булды — пода́рок доста́лся мне
21) входит в состав сложн. сказ.а) превраща́ться/преврати́ться ( во что)аш ботка булган — суп преврати́лся в ка́шу
бал булу — преврати́ться в мёд, стать как мёд
б) станови́ться/стать ( кем)ул инженер булган — он стал инжене́ром
кеше булу — стать челове́ком
22) в сравн. сочет. пока́зываться/показа́ться, каза́ться; ка́жетсятәрәзәдә ут күренгән шикелле булды — показа́лось, бу́дто в окне́ свет
ул миңа елмайган кебек булды — показа́лось, бу́дто он мне улыбну́лся; ка́жется, он мне улыбну́лся
23) в сочет. с деепр. на -ып/-еп означает возможность совершения действияукып була — мо́жно чита́ть
йоклап булмый — невозмо́жно спать
әйтеп була — мо́жно сказа́ть
24) в сочет. с гл. на -ган/-гән, -кан/-кән притворя́ться/притвори́ться; де́лать/сде́лать видйоклаган булу — притворя́ться спя́щим
укыган булу — де́лать вид, что чита́ет
ашыккан була — де́лает вид, бу́дто торо́пится
25) после дополнения в тв. п. и в безл. предл. в формах на -п, -рга, -са означает мо́жно, в си́ле, име́ть си́лу (возмо́жность, спосо́бность), мочь/смочьаңардан буламы соң? — ра́зве он смо́жет?
мондый кадрлар булганда эшләргә була — име́я таки́е ка́дры, мо́жно рабо́тать
26) употр. в знач. союзного сл. в придат. предл. времени как то́лькоәниләрен күрүләре булды, йөгереп килеп кочагына атылдылар — как то́лько уви́дели мать, сра́зу ки́нулись в её объя́тия
27) в знач.; межд. булды хва́тит, доста́точно, дово́льно, ба́стабулды, рәхмәт, салма бүтән — хва́тит, спаси́бо, бо́льше не налива́й
булды, сөйләшмик ул турыда — доста́точно, не бу́дем об э́том говори́ть
28) в форме отрицания в безл. предл. нельзя́, невозмо́жно, не обойдётся, придётсятуй уен-көлкесез булмас — сва́дьба не обойдётся без весе́лья
акча тотмый булмас — без расхо́да невозмо́жно; не обойти́сь без расхо́да
ризалашмый-ча булмас — придётся согласи́ться
29) после гл. на -макчы, -мак, -ачак, -мас, -р, -рдай реши́ться, жела́ть, хоте́тьял итмәкче булдым — реши́л отдохну́ть, хоте́л отдохну́ть
бармас булсаң әйт — е́сли не хо́чешь идти́, скажи́
укырга кермәкче була — жела́ет поступи́ть учи́ться
30) после гл. на -нда, -да продолжа́ть/продо́лжитьсүзсез утыруында булды — продолжа́л сиде́ть без слов
барыгыз, юлыгызда булгыз — иди́те, продолжа́йте свой путь
31) после гл. формы на -рга реши́ть, дать согла́сие, приня́ть реше́ние; договори́ться, обеща́тькич очрашырга булу — договори́ться о встре́че ве́чером
укырга китәргә булдым — реши́л е́хать учи́ться
32) после гл. формы на -сы:а) ну́жно бу́дет, необходи́мо, придётсябарасы булыр — ну́жно бу́дет идти́
кайтасы була — придётся возвраща́ться
эшлисе була — придётся сде́лать
б) в отриц. форме повел. накл. не сметьборчыйсы булма! — не смей беспоко́ить!
тиясе булмагыз! — не сме́йте тро́гать!
33) в знач. послелога буларака) бу́дучи ( кем), как кто-тоәниең буларак әйтәм — говорю́ как мать
хуҗа буларак кабул итү — принима́ть в ка́честве хозя́ина
б) в наречных сочет. каксер буларак саклау — храни́ть как та́йну
үрнәк буларак файдалану — испо́льзовать как образе́ц
34) в знач. послелога булыпа) в до́лжности ( кого), в ка́честве (кого, чего)укытучы булып эшләү — рабо́тать учи́телем
б) как, в како́м ви́дезур булып күренү — показа́ться больши́м
матур булып истә калу — оста́ться в па́мяти краси́вым
в) изобража́ть, представля́ть (кого-л.)артист булып кылану — изобража́ть арти́ста
укытучы булып күрсәтү — представля́ть учи́теля
35) в знач. усилит. частицы булып да́же, и тодуслар булып дуслар килмәде — да́же друзья́ не пришли́
36)а) в знач. вспом. гл. образует сложн. имен. сказ.тырыш булу — быть стара́тельным
ябык булу — быть худы́м
б) образ. сложн. гл. сочет.ябылган булу — быть закры́тым
37) разг. в вопр. ф. булдымы? да? поня́тно?булдымы, әллә тагын кабатлыйммы? — поня́тно, и́ли ещё повтори́ть?
38) разг. в знач. неопр. частицы булыр наве́рное, возмо́жноул бүген кайта булыр — он, возмо́жно, сего́дня прие́дет
39) разг. в знач. усилит. частицы между повторами булгач зна́чит, да и всё, ста́ло бытьәйтмим булгач, әйтмим — не скажу́, да и всё
•••була бирсен — ничего́, пусть бу́дет так
була гына күрмәсен — то́лько бы не случи́лось; не дай бог
була ул — ла́дно, хорошо́, бу́дет сде́лано
буласы булган инде — уже́ по́здно
булды ни, булмады ни — всё еди́но, всё равно́
булмас (булуы мөмкин түгел!) — не мо́жет быть!
булмаса булган икән! — была́ не была́! куда́ ни шло! будь что бу́дет!
булмаса булмас! — ну что́ ж, ла́дно
булмый торган — несбы́точный, неисполни́мый, неосуществи́мый, невозмо́жный
булса иде (булса иде икән) — будь, е́сли бы был
булса кирәк (булырга кирәк) — ка́жется, должно́ быть
булса ни! — ну и что́ же
булу ягыннан — в ка́честве..., как..., в ро́ли...
булуы җиткән! — дошёл до конди́ции; дошёл до то́чки, перешёл че́рез край
-
2 булу
гл1. быть, бывать2. иметь, иметься, быть в наличии3. пребывать, присутствовать, фигурировать4. оказываться, оказаться5. становиться, стать6. получаться, получиться, образовываться, образоваться7. происходить, произойти, совершаться, совершиться, случаться, случиться8. решаться, решиться; намереваться9. быть готовым; быть приготовленным10. вырастать, вырасти11. в сочетании с деепр на -п образует форму возможности (барып була можно ехать)12. в сочетании с прич на -ган служит для выражения притворного действия (эшләгән була делает вид, что работает) -
3 авыз бал-май булу
-
4 аркага салкын су койган кебек булу
= аркага суык су койган кебек булу; аркага салкын су сипкән кебек булу; аркага суык су сипкән кебек булу как (бу́дто, сло́вно, то́чно) холо́дной водо́й окати́ли (обли́ли, обда́ли)Татарско-русский словарь > аркага салкын су койган кебек булу
-
5 һәлак булу
1) погиба́ть/поги́бнуть, ги́бнуть; пасть/поле́чь высок. || ги́бель, смертьҗир тетрәү вакытында һәлак булу — поги́бнуть во вре́мя землетрясе́ния
һәлак булганнар истәлегенә — па́мяти поги́бших
меңәрләп һәлак булу — ги́бнуть ты́сячами
батырларча һәлак булды — пал сме́ртью хра́брых
2) замерза́ть, вымерза́ть; погиба́ть от хо́лода ( о растениях)3) вымира́ть/вы́мереть || вымира́ниеачлыктан һәлак булу — вымира́ть от го́лода
4) перен. ги́бнуть, уничтожа́ться/уничто́житься, разруша́ться/разру́шиться (о городах и сёлах, заводах и фабриках во время опустошительной войны) -
6 авызда бал-май булу
= авызда бал да май булу1) см. авыз балда-майда булу2) мёд на уста́х (у кого-л.)куштанның авызында бал-май (бал да май) — у подхали́ма мёд на уста́х; подхали́м - э́то Мёд Са́харыч
-
7 аркага кайнар су койган кебек булу
= аркадан кайнар су койган кебек булу; аркага кайнар су сипкән кебек булу как (бу́дто, сло́вно, то́чно) кипятко́м обли́ли (ошпа́рили, обда́ли)Татарско-русский словарь > аркага кайнар су койган кебек булу
-
8 күз шар булу
= күзләр шар булу; күзләр шардай булу; күзләр шарланып китү глаза́ на лоб вы́лезли -
9 авыз бал да май булу
-
10 авыз җебегән булу
-
11 авызда бал да май булу
-
12 аптырауда булу
см. аптырашта булу -
13 аркага кайнар су сипкән кебек булу
Татарско-русский словарь > аркага кайнар су сипкән кебек булу
-
14 аркага салкын су сипкән кебек булу
Татарско-русский словарь > аркага салкын су сипкән кебек булу
-
15 аркага суык су койган кебек булу
-
16 аркага суык су сипкән кебек булу
-
17 аркадан кайнар су койган кебек булу
Татарско-русский словарь > аркадан кайнар су койган кебек булу
-
18 атлы булу
1) де́лать/сде́лать вид (прики́дываться/прики́нуться) что (бу́дто)күрмәгән атлы булып узып китү — пройти́ де́лая вид, что не заме́тил
булышкан атлы була — прики́дывать, бу́дто помога́ет; помога́ет для ви́да (ви́димости)
2) слыть, прослы́ть (кем, каким); обрета́ть (обрести́) репута́цию (кого, какую)яман атлы булу — обрести́ дурну́ю репута́цию
аның аркасында син дә начар атлы булырсың — из-за него́ и ты прослывёшь плохи́м
-
19 аһ-зар булу
см. зар булу -
20 әвәрә булу
занима́ться, быть за́нятым (чем-л.); увлека́ться, заня́ться ( чем); проводи́ть время (за чем-л.)вак-төяк эшләр белән әвәрә булу — занима́ться пустяка́ми
См. также в других словарях:
булуқ — [بلق] а. садои оби аз замин бароянда; булуқ булуқ кардан аз замин заҳида баромадани об … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
булу — 1. Чынбарлыкта яшәү, вакыт һәм пространство эчендә урын алып тору; бар булу. 2. Очрау, табылу, туры килү, килеп чыгу мөмкинлек б. 3. Барлыкка килү; ясалу тама тама күл була. Яралу, туу, үсеп чыгу 4. Үсү, уңу (иген һ. б. ш. тур.) 5. Әзер хәлгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
булуғ — [بلوغ] кит. расиш ба балоғат, расидан ба синни рушд: ҳадди булуғ … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
абай булу — Сак (сизгер) булу, сак тору, сак эш итү син анда абайрак бул, малай … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алмасар булу — Бер карарга килә алмыйча озак икеләнеп, әйле шәйлерәк булу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
башлы-күзле булу — (итү) Өйләнү, гаиләлә булу (өйләндерү) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
грифтар булу — иск. 1) Очрау, юлыгу, тару 2) Ирексез булу, кем. б. кулына төшү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җуен булу — Җуелу, бетү, үлү; һәлак булу бала җуен булмасын, никах укыт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аймыл булу — Очрашмау, туры килмәү, бер юлда булып та бер берен күрмәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аймылыш булу — Очрашмау, туры килмәү, бер юлда булып та бер берен күрмәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
балигъ булу — Җитлегү, өлгерү, балалыктан чыгу (җенси, рухи, рәсми яктан) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге